Plani i ri për Gazën
Shtëpia e Bardhë ka dhënë mbështetje për një plan sipas të cilit ish-kryeministri britanik Tony Blair do të udhëhiqte një administratë të përkohshme në Rripin e Gazës, në fazën e parë pa përfshirjen direkte të Autoritetit Palestinez (AP), raportojnë media izraelite.
Çfarë parashikohet: “Gita” si autoritet kalimtar
Sipas propozimit, Blair do të kryesonte Autoritetin Ndërkombëtar Kalimtar të Gazës (Gita), me mandat të jetë “autoriteti më i lartë politik dhe juridik” në territor për një periudhë deri në pesë vjet. Modeli është frymëzuar nga administratat që mbikëqyrën tranzicionet e Timorit Lindor dhe Kosovës drejt shtetësisë, shkruajnë Haaretz dhe Times of Israel.
Selia dhe prania ndërkombëtare
Gita do të vendosej fillimisht në El-Arish, në provincën egjiptiane pranë kufirit jugor të Gazës, dhe më pas do të hynte në territor e shoqëruar nga një forcë shumëkombëshe kryesisht arabe, e mandatuar nga OKB-ja. Plani parashtron bashkimin eventual të të gjitha territoreve palestineze nën AP, ndërsa theksohet se palestinezët nuk do të detyrohen të largohen nga Gaza – një shqetësim i ngritur më herët lidhur me idetë për ta zhvilluar zonën si një “Rivierë të Gazës”.
Roli i Tony Blair dhe struktura e qeverisjes
Nëse miratohet, Blair do të drejtojë një sekretariat me deri në 25 persona dhe do të jetë në krye të një bordi mbikëqyrës me 7 anëtarë (me mundësi zgjerimi në 10), i cili do të mbikëqyrë organin ekzekutiv të administratës. Bordi do të përfshijë të paktën një përfaqësues palestinez të kualifikuar (potencialisht nga sektori i biznesit ose i sigurisë), një zyrtar të lartë të OKB-së, figura ndërkombëtare me përvojë ekzekutive ose financiare, si dhe një përfaqësim të fortë nga vendet me shumicë myslimane.
Nën autoritetin e sekretariatit ekzekutiv, pesë komisionerë do të mbulojnë fushat kyçe të qeverisjes: çështjet humanitare, rindërtimin, legjislacionin dhe çështjet ligjore, sigurinë, dhe koordinimin me AP-në. Komisioneri për çështjet humanitare do të koordinojë me agjencitë e ndihmës, përfshirë Fondacionin Humanitar të Gazës – një mekanizëm i kontestuar nga shumë shtete arabe dhe organizata humanitare, të cilat kërkojnë shpërbërjen e tij. Komisioneri i Koordinimit me AP-në do të sigurojë që vendimmarrja e Gita-s dhe e AP-së të jetë e harmonizuar dhe e orientuar drejt bashkimit të plotë të territoreve palestineze nën AP.
Autoriteti Ekzekutiv Palestinez dhe garantimi i të drejtave të pronës
Plani parashikon edhe krijimin e një Autoriteti Ekzekutiv Palestinez (PEA), një administratë teknokrate, jo-partiake dhe profesionale, që do të ofrojë shërbime për qytetarët. PEA-ja do të udhëhiqet nga një CEO i emëruar nga bordi i Gita-s dhe do të mbikëqyrë ministri teknike si shëndetësia, arsimi, financat, infrastruktura, drejtësia dhe mirëqenia sociale. Për të adresuar frikën e zhvendosjeve gjatë fazës së rindërtimit, do të krijohet edhe një Njësi për Ruajtjen e të Drejtave Pronësore, e cila garanton që çdo largim vullnetar të mos cënojë të drejtën e kthimit apo ruajtjes së pronës.
Polemikat rreth Blair-it dhe skenarët e mandatit
Çdo rol i mundshëm i Blair-it pritet të nxisë debat. Pas dorëheqjes si kryeministër në vitin 2007, ai shërbeu si i dërguari për Lindjen e Mesme deri në vitin 2015 dhe gëzon lidhje të mira me liderë në Gjirin Persik. Megjithatë, shumë palestinezë e akuzojnë se ka penguar përpjekjet e tyre për shtetësi, teksa në rajon kritikohet rëndë për mbështetjen ndaj pushtimit të Irakut në vitin 2003, shkruan The Washington Post. Disa diplomatë perëndimorë theksojnë se nuk është e sigurt që Blair do ta udhëheqë vetë administratën dhe se mandati i Gita-s mund të kufizohet në dy vjet. Ata shtojnë se plani i Trump-it për “ditën pas” lidhet me arritjen e një armëpushimi dhe një marrëveshjeje të plotë për çështjen e pengjeve.
Alternativat në OKB dhe dilemat për afatet
Plani vjen pak ditë pasi Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi një propozim tjetër, të njohur si Deklarata e Nju Jorkut, që synon ngritjen e një administrate teknokrate për një vit, e cila më pas do t’ia kalojë pushtetin një AP-je të reformuar, me kushtetutë të re dhe pas zgjedhjeve presidenciale e parlamentare. Mungesa e një afati të qartë për transferimin e kontrollit te AP-ja në planin e Shtëpisë së Bardhë konsiderohet pengesë nga palestinezët dhe liderët arabë. Po ashtu, kjo paqartësi – bashkë me rolin e Blair-it – shihet si garanci për kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu.
Kompromisi i ofruar nga SHBA
Shtëpia e Bardhë e paraqet planin si një kompromis mes nismës fillestare të Donald Trump-it, që parashikonte që SHBA dhe Izraeli të “merrnin nën kontroll” Gazën, dhe Deklaratës së Nju Jorkut të mbështetur nga mbi 140 shtete. Sugjerimet e mëparshme të Trump-it për të “pastruar” Gazën nga palestinezët janë kritikuar si formë e spastrimit etnik të një popullsie afro 2 milionëshe. Në versionin e ri, sipas raportimeve, palestinezët nuk do të inkurajohen të largohen nga territori.
Diplomacia rajonale dhe ndërkombëtare
Një version i zgjeruar i planit të mbështetur nga SHBA u prezantua nga Trump në Nju Jork gjatë një takimi me emirin e Katarit, sheik Tamim bin Hamad al-Thani; ministrin e jashtëm saudit, princ Faisal bin Farhan Al Saud; mbretin Abdullah II të Jordanisë; presidentin e Indonezisë, Prabowo Subianto; dhe presidentin e Turqisë, Recep Tayyip Erdoğan. Trump e quajti takimin të suksesshëm dhe tha se “jemi pranë arritjes së një marrëveshjeje”. Presidenti francez Emmanuel Macron po përpiqet të harmonizojë dy qasjet rivale.
Qëndrimi i vendeve arabe
Shtetet arabe kanë theksuar se do të kontribuojnë në një forcë paqeruajtëse të mandatuar nga OKB-ja vetëm nëse ekziston një horizont i qartë politik drejt themelimit të shtetit palestinez. Kritikët argumentojnë se plani i Blair-it nuk garanton një rrugë të pakthyeshme drejt shtetësisë, por paraqet një formë më të butë të një administrimi të jashtëm krahasuar me alternativat e ofruara nga Izraeli.
Deklarata e Abbas-it
Duke folur të enjten para Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, presidenti i AP-së, Mahmoud Abbas, deklaroi se Hamas nuk do të ketë rol në qeverisjen pas luftës në Gaza – një kusht kyç i Izraelit dhe SHBA-së. Ai theksoi se Gaza është pjesë e pandashme e shtetit të Palestinës dhe se AP është e gatshme të marrë përgjegjësi të plota për qeverisjen dhe sigurinë në territor. Abbas foli përmes videolidhjes pasi SHBA refuzoi vizën e tij për pjesëmarrje fizike në sesionin e 80-të të Asamblesë së Përgjithshme.
Burimi: Gazeta Express; Haaretz; Times of Israel; The Washington Post.