Një politikë e jashtme nën presion
Politika e jashtme është instrumenti kryesor i ndikimit dhe sigurisë për çdo shtet. Për Kosovën, kjo kartë po luhet në rrethana të ndërlikuara: sanksionet nga Bashkimi Evropian, paqartësitë në raportet me Shtetet e Bashkuara dhe sfidat e pazgjidhura në dialogun me Serbinë. Situatën e rëndon më tej mungesa e dukshme e koordinimit institucional dhe paqartësia në artikulimin e qëndrimeve para partnerëve ndërkombëtarë.
Kritikat për strategji dhe aleanca
Ish-diplomati Albert Prenkaj vlerëson se Kosova nuk po vepron mbi një strategji të qartë dhe nuk po mbështetet në aleanca të konsoliduara. Sipas tij, i mungojnë konvergjenca, bashkëpunimi dhe sinergjitë me SHBA-në dhe BE-në. “Kosova është duke përjetuar një asfiksim, një vetëmbyllje dhe ka humbur relevancën në arenën ndërkombëtare. Ka një mungesë totale koordinimi, një kakofoni në politikën e jashtme, që, për pasojë, ka sjellë sanksione”, thotë ai për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.
Sanksionet e BE-së dhe pezullimi nga SHBA
Kosova vazhdon të jetë nën masa të BE-së për vendime të qeverisë të konsideruara të njëanshme dhe në dëm të komunitetit serb. Së fundmi, SHBA-ja ka pezulluar nisjen e Dialogut Strategjik me Kosovën – një kornizë për forcimin e marrëdhënieve dypalëshe – duke shtuar pasigurinë dhe izolimin ndërkombëtar.
Qëndrimet e udhëheqjes
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, pranon se ka dallime me SHBA-në, por thekson se marrëdhëniet nuk janë prishur. Presidentja Vjosa Osmani shprehu keqardhje për pezullimin e Dialogut Strategjik dhe nënvizoi rëndësinë e ruajtjes së lidhjeve të qëndrueshme me SHBA-në.
Sinjale të përziera nga vizita në SHBA
Gjatë punimeve të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, Osmani, Kurti dhe shefja në detyrë e diplomacisë, Donika Gërvalla, u gjendën në SHBA me agjenda të ndara. Osmani publikoi fotografi me presidentin amerikan, Donald Trump, dhe me sekretarin amerikan të Shtetit, Marco Rubio. Gërvalla mori pjesë në një forum të ministreve të Jashtme gra dhe zhvilloi takime me homologe nga Shqipëria dhe Andorra. Kurti shpërndau pamje nga takime me kongresistë, studentë dhe komunitetin shqiptaro-amerikan. Nuk pati njoftime për takime të Kurtit apo Gërvallës me përfaqësues të Departamentit të Shtetit, e as për takime të përbashkëta të udhëheqjes kosovare me krerë të SHBA-së ose shteteve të tjera.
Kompetencat kushtetuese dhe përplasjet politike
Sipas Kushtetutës, politika e jashtme është kompetencë e Presidencës, por kjo shpesh ka prodhuar fërkime me Qeverinë. Osmani dhe Kurti u bashkuan dikur në një listë zgjedhore, duke premtuar vizion të përbashkët, por rrugët e tyre janë ndarë në çështje kyçe: raportet me aleatët, debati për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, tarifat ndaj mallrave të SHBA-së dhe tema të tjera – herë të artikuluara hapur, herë në mënyrë të tërthortë.
Pasojat e moskoordinimit
Donika Emini, nga Grupi Këshillëdhënës në Evropë për Politika të Ballkanit, kujton se përplasjet në politikën e jashtme nuk janë të reja, duke sjellë në vëmendje edhe rastin kur ish-presidenti Hashim Thaçi dhe ish-kryeministri Ramush Haradinaj u përplasën rreth idesë së ndryshimit të kufijve me Serbinë. Sipas saj, qasjet e pakoordinuara e paraqesin Kosovën si shtet të paqëndrueshëm dhe joserioz. Ajo vëren se gjatë periudhës para formalizimit të masave të BE-së kishte hapësirë për koordinim më të mirë diplomatik dhe dërgim të mesazheve të qarta në Bruksel, por këtë, sipas saj, e kanë neglizhuar si Kurti, ashtu edhe Osmani.
Mungesa e përgjigjeve zyrtare
Radio Evropa e Lirë i është drejtuar Presidencës, Qeverisë dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme për të mësuar mbi prioritetet e politikës së jashtme dhe format e koordinimit mes tyre, por nuk ka marrë përgjigje.
Ego, protagonizëm dhe politika ‘ad hoc’
Prenkaj thotë se përplasjet nuk janë thjesht dallime qëndrimesh, por “luftë për dominancë egosh”, çka pengon një vizion të përbashkët. Edhe Emini e sheh këtë si garë të dëmshme për protagonizëm: “Ne funksionojmë me politikë të jashtme, e cila formohet në mënyrë ‘ad hock’, në baza ditore politike, për konsum të brendshëm dhe jo për kalkulime të jashtme. Domethënë, është agjendë personale politike e personave të caktuar në Kosovë, është kalkulim politik dhe ego”.
Rruga përpara: zbatimi i marrëveshjeve
Sipas Prenkajt, kthimi i Kosovës në skenën ndërkombëtare kalon përmes përmbushjes së detyrimeve në dialogun me Serbinë dhe demonstrimit se është gati të zbatojë marrëveshjet. “Në këtë rast bëhet fjalë për [themelimin e] Asociacionit të komunave me shumicë serbe. E, pastaj, mund të kërkojmë heqjen e masave [të BE-së], fillimin e procesit të anëtarësimit në Këshillin e Evropës, njohjen në pako të pesë vendeve të BE-së, e kështu me radhë”, thotë ish-ambasadori i Kosovës në Itali. Ai shton se politika e jashtme duhet të përfaqësojë interesat e të gjithë qytetarëve të Kosovës, përfshirë komunitetin serb, pasi çdo qasje konfliktuoze vetëm do ta thellonte izolimin.
Asociacioni dhe presionet ndërkombëtare
Marrëveshja për themelimin e Asociacionit u arrit prej kohësh, por asnjë qeveri nuk e ka zbatuar, nga frika se mund të dëmtojë funksionalitetin e shtetit. Presioni nga BE-ja dhe SHBA-ja ka qenë i vazhdueshëm, ndonëse kohët e fundit është zbehur, si pasojë e krizave ndërkombëtare dhe faktit që vendi po funksionon me qeveri në detyrë pas zgjedhjeve të fundit.
Boshtet e dobëta diplomatike
Sipas Eminit, Kosova ka bërë një lëshim të rëndë duke mos krijuar një kanal të qëndrueshëm komunikimi me qeverinë e kancelarit gjerman, Friedrich Merz, duke kufizuar realisht mundësitë për avancim në agjendën evropiane. Në Uashington, Kosova aktualisht nuk ka kontrata aktive lobimi; në regjistrin zyrtar të Departamentit amerikan të Drejtësisë nuk figuron asnjë marrëveshje e tillë, ndërsa Serbia mban disa kontrata aktive – një avantazh i qartë në garën diplomatike.
Shembuj krahasues dhe mësime
Për të ilustruar si vepron një shtet i vogël me kapacitete të kufizuara, Emini sjell shembullin e Tajvanit: pavarësisht mungesës së mbështetjes së gjerë dhe pjesëmarrjes në organizata të rëndësishme ndërkombëtare për shkak të presionit kinez, ai ka ndërtuar një politikë të jashtme koherente falë demokracisë funksionale dhe koordinimit të ngushtë me partnerët strategjikë. Prenkaj kujton se shtetet maten me elemente të prekshme të forcës dhe kapacitetit: në traditën vestfaliane, ato përcaktohen nga territori, demografia, siguria dhe ekonomia. Kosova i ka të gjitha këto, por në përmasa modeste; prandaj, duhet të përcaktojë dhe ushtrojë rolin e vet në përputhje me këto prerogativa.
Përfundimi
Ekspertët pajtohen se Kosovës i duhet një politikë e jashtme që tejkalon rivalitetet e brendshme dhe vendos interesin shtetëror mbi egot personale. Siç thekson Emini, vendi duhet të fillojë duke korrigjuar gabimet e veta dhe duke bërë gjithçka për heqjen e masave ndëshkuese të BE-së, të cilat kanë bllokuar miliona euro dhe takime të rëndësishme. Nuk ka më mbrojtës që ta mbajnë Kosovën mbi supe – energjitë e jashtme janë shteruar.
Burimi: Radio Evropa e Lirë (REL)