Një test i thjeshtë që zgjat vetëm një minutë mund të ndihmojë në vërejtjen e shenjave të para të dëmtimeve njohëse – një ndër treguesit kryesorë të demencës. Ky vlerësim i shpejtë, i realizueshëm në kushte shtëpie, kërkon vetëm një letër, një stilolaps dhe një kohëmatës.
Si zhvillohet testi?
Personi udhëzohet të zgjedhë një kategori të gjerë, si:
- fruta,
- kafshë,
- emra programesh televizive,
…dhe brenda 60 sekondave të përpiqet të shkruajë sa më shumë fjalë që i përkasin asaj kategorie. Sipas ekspertëve, nëse nuk arrihen të paktën 15 fjalë, kjo mund të jetë një tregues i hershëm i dëmtimeve në funksionin njohës. Ndërkohë, një rezultat mbi 21 konsiderohet normal për një funksionim të shëndetshëm të trurit.
Një studim i publikuar në Journal of Psychiatry tregon se personat që nuk arrijnë këtë prag kanë 20 herë më shumë gjasa të zhvillojnë sëmundjen Alzheimer në krahasim me ata që performojnë më mirë.
Lidhja me biomarkerët e Alzheimerit
Një tjetër hulumtim i vitit 2022, i cili përfshiu 69 të rritur në SHBA, ka vërejtur një lidhje midis performancës në këtë test dhe pranisë së proteinës amyloid-β në organizëm – një ndër treguesit më të hershëm biologjikë të sëmundjes Alzheimer.
Testi i vizatimit të orës: një tjetër sinjal paralajmërues
Përveç testit të fjalëve, një tjetër metodë e përdorur gjerësisht në sistemin britanik të shëndetësisë (NHS) është ajo e vizatimit të një ore. Personit i kërkohet të vizatojë një orë me numrat nga 1 në 12 dhe më pas të vendosë akrepat në një kohë specifike, si ora 11:10. Ky vlerësim është një test për aftësinë e planifikimit dhe përqendrimit – funksione që dëmtohen herët tek personat me demencë.
Nëse vizatimi është i saktë, ekspertët thonë se demenca është pak e mundur. Por vështirësitë në realizimin e tij janë arsye e fortë për të kërkuar këshillim mjekësor.
Demenca: përhapje dhe ndikim
Demenca aktualisht prek rreth 1 milion persona në Mbretërinë e Bashkuar. Sëmundja Alzheimer përfaqëson formën më të zakonshme. Në vitin 2022, ajo ishte shkaku kryesor i vdekjeve në vend me mbi 74,000 humbje jete. Shoqata Alzheimer raporton se kostoja vjetore për trajtimin dhe kujdesin ndaj kësaj sëmundjeje ka arritur në 42 miliardë paund dhe pritet të dyfishohet në 15 vitet e ardhshme për shkak të plakjes së popullsisë.
Si të zvogëlojmë rrezikun?
Studimet sugjerojnë se rreth 40% e rasteve të demencës mund të parandalohen përmes ndryshimeve të stilit të jetesës, përfshirë:
- mbajtjen e një diete të ekuilibruar,
- aktivitetin fizik të qëndrueshëm,
- kufizimin e konsumit të alkoolit,
- mbrojtjen nga dëmtimet e kokës,
- dhe përdorimin e aparateve të dëgjimit nëse ka nevojë.
Vlerësimet e thjeshta si testi 60-sekondësh mund të jenë mjete të vlefshme për të identifikuar sinjalet e para të kësaj sëmundjeje të rëndë, duke lejuar ndërhyrje më të hershme dhe më efikase.